Birgemiz: áreket ýaqyty
QZ
Волонтер болыңыз
Басты бет Тұрақты даму мақсаттары Жауапты тұтыну және өндіріс
Жауапты тұтыну және өндіріс

Тұтыну мен өндірудің оңтайлы модельдеріне көшуді қамтамасыз ету.

Егер Жер халқы 2050 жылға қарай 9,6 миллиард адамға жетсе, бүкіл адамзаттың қажеттілігін қамтамасыз ету үшін Жер сияқты үш планетаның ресурстары қажет болады.
Құрылыс пен инфрақұрылым саласында бейметалл минералдарды пайдалану артуына байланысты адамзаттың «материалдық ізі» ұлғайды. Мысалы, дамушы елдерде ол 2017 жылы 5 тоннадан 2020 жылы 9 тоннаға өсті.
Әлемдегі ең ірі 250 компанияның 93 пайызы тұрақты өндіріс туралы есеп береді.
Тұщы (ішетін) су әлемдік су ресурстарының 3 пайызынан азын құрайды, оның ішінде 2,5 пайызы Антарктида, Арктика және таулы аймақтардағы мұздықтарда. Сондықтан бүкіл адамзат антропогендік экожүйелер мен тұщы су қажеттілігін қанағаттандыру үшін су ресурстарының 0,5 пайызына ғана сүйене алады.
Адам су ресурстарын табиғат өзендер мен көлдерде суды қайта өңдеп, тазарта алатын қарқыннан жылдамырақ ластайды.
Әлемде 1 миллиардтан астам адам әлі күнге дейін тұщы суға қол жеткізе алмай отыр.
Суды шамадан тыс пайдалану жаһандық су тапшылығына ықпал етеді.
Су – табиғаттың тегін сыйы, бірақ оны жеткізуге қажетті инфрақұрылым арзан емес.
Егер әлем халқы энергия үнемдейтін шамдарға көшсе, жыл сайын 120 миллиард АҚШ долларына дейін үнемдеуге болады.
Энергоүнемділікке қол жеткізген технологиялық жетістіктерге қарамастан, ОЭСР елдерінде 2020 жылға қарай энергия тұтыну тағы да 35 пайызға өседі. Жаһандық деңгейде коммерциялық және тұрмыстық секторлар – көлік саласынан кейінгі энергия тұтынудың ең қарқынды өсіп келе жатқан саласы.
2002 жылы ОЭСР елдерінде 550 миллион көлік құралы болды (оның 75 пайызы жеке автомобильдер). 2020 жылға қарай көлік құралдары иелерінің саны 32 пайызға артады деп күтілуде. Сонымен бірге, көлік жүрісі 40 пайызға өседі, ал әуе тасымалының көлемі сол кезеңде үш есеге артады.
Үй шаруашылықтарының үлесіне жаһандық энергия тұтынудың 29 пайызы және көмірқышқыл газы шығарындыларының 21 пайызы тиесілі.
2015 жылы соңғы энергия тұтынудың 17,5 пайызы жаңартылатын энергия көздері арқылы қамтамасыз етілді.
Қоршаған ортаға айтарлықтай әсер ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өндірісі кезеңінде болады, бірақ ол үй шаруашылықтарының тамақтану әдеттеріне байланысты. Бұл энергия тұтыну мен қалдықтардың түзілуі арқылы қоршаған ортаға ықпал етеді.
Жыл сайын өндірілетін азық-түліктің үштен бірі – 1,3 миллиард тонна (құны 1 триллион АҚШ доллары) тасымалдау мен жинау жағдайының нашарлығына байланысты ысырапқа кетеді.
Әлемде 2 миллиард адам артық салмақтан немесе семіздіктен зардап шегеді.
Жердің тозуы, топырақ құнарлылығының төмендеуі, суды тұрақсыз пайдалану, балық қорының шамадан тыс пайдаланылуы және теңіз ортасының тозуы табиғи ресурстық базаның азық-түлікпен қамтамасыз ету мүмкіндігін азайтады.
Жаһандық энергия тұтынудың 30 пайызы және парниктік газдар шығарындыларының шамамен 22 пайызы азық-түлік секторына тиесілі.

12.1 Барлық елдердің қатысуымен Тұрақты тұтыну мен өндірістің үлгілеріне көшу жөніндегі Онжылдық іс-қимыл стратегиясын іске асыру, дамыған елдер бірінші болып бастауға тиіс, сондай-ақ дамушы елдердің даму деңгейі мен әлеуетін ескеру.

12.2 2030 жылға қарай табиғи ресурстарды ұтымды игеруге және тиімді пайдалануға қол жеткізу.

12.3 2030 жылға қарай жан басына шаққанда бөлшек сауда мен тұтыну деңгейінде азық-түлік қалдықтарын екі есе азайту және өндіріс-өткізу тізбегіндегі, оның ішінде жинағаннан кейінгі шығындарды қысқарту.

12.4 2020 жылға қарай келісілген халықаралық қағидаттарға сәйкес химиялық заттар мен барлық қалдықтарды олардың бүкіл өмірлік циклінде экологиялық тұрғыдан ұтымды басқаруға қол жеткізу және олардың ауаға, суға және топыраққа шығарылуын едәуір қысқарту, осылайша адам денсаулығы мен қоршаған ортаға кері әсерін барынша азайту.

12.5 2030 жылға қарай қалдықтардың алдын алу, қысқарту, қайта өңдеу және қайта пайдалану шаралары арқылы олардың көлемін айтарлықтай азайту.

12.6 Компанияларды, әсіресе ірі және трансұлттық компанияларды тұрақты өндіріс әдістерін қолдануға және ресурстарды ұтымды пайдалану туралы ақпаратты өз есептерінде көрсетуге ынталандыру.

12.7 Ұлттық стратегиялар мен басымдықтарға сәйкес тұрақты мемлекеттік сатып алу тәжірибесін ілгерілету.

12.8 2030 жылға қарай бүкіл әлемдегі адамдардың тұрақты даму және табиғатпен үйлесімді өмір сүру жөнінде тиісті ақпаратқа және білімге қол жеткізуін қамтамасыз ету.

12.a Дамушы елдерге тұтыну мен өндірістің неғұрлым ұтымды үлгілеріне көшу үшін олардың ғылыми-техникалық әлеуетін арттыруға көмек көрсету.

12.b Жұмыс орындарын құруға, жергілікті мәдениетті дамытуға және жергілікті өнімдерді өндіруге жәрдемдесетін тұрақты туризмнің тұрақты дамуға әсерін мониторингтеу құралдарын әзірлеу және енгізу.

12.c Тиімсіз әрі ысырапшыл тұтынуға әкелетін қазба отынды субсидиялауды ұлттық жағдайларды ескере отырып нарықтық теңгерімсіздіктерді жою арқылы ұтымды ету, оның ішінде салық реформасы мен зиянды субсидияларды біртіндеп жою арқылы, олардың экологиялық салдарын есепке ала отырып, дамушы елдердің ерекше қажеттіліктері мен жағдайларын толық ескеру және олардың дамуына ықтимал теріс әсерді барынша азайту, осылайша мұқтаж және осал топтардың мүдделерін қорғау.

Жетістіктер (БҰҰ Бас хатшысының 2025 жылғы 29 сәуірдегі Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу барысы жөніндегі баяндамасына сәйкес):

2025 жылға қарай тұрақты тұтыну мен өндіріс үлгілеріне көшу бойынша 530 іс-қимыл жоспары тіркелді, оған 71 ел қатысады.

2015–2022 жылдар аралығында жаһандық ішкі материалдық тұтыну 23,3%-ға өсті, ал жан басына шаққандағы материалдық тұтыну 14,2 тоннаға жетті. Негізгі өсім бейметалл минералдарға тиесілі (+39%), ал биомасса, металл кендері және қазба отындары бойынша тиісінше 11,8%, 7,4% және 6,2% болды. Ең жоғарғы өсім Латын Америкасы мен Кариб бассейні елдерінде байқалды (+132%). Ресурстарды пайдалану көрсеткіші 21,3%-ға өсті, бірақ өңірлер арасындағы теңсіздік сақталды.

2022 жылы азық-түлік қалдықтарының көлемі 1,05 млрд тоннаға жетті, оның 60%-ы үй шаруашылықтарында пайда болды, бұл күніне 1 миллиардтан астам жеуге жарамды тағам порциясына тең. Жапония мен Ұлыбритания сияқты елдерде қалдықтар тиісінше 31% және 18%-ға азайды, бұл кең ауқымды шаралардың мүмкін екенін көрсетеді.

2022 жылы электротехникалық және электрондық қалдықтардың жаһандық көлемі жан басына шаққанда рекордтық 7,8 кг болды, олардың тек 22,3%-ы ғана дұрыс қайта өңделді және бұл көрсеткіш 2010 жылдан бері төмендеуде.

Ірі компаниялар үшін тұрақтылық бойынша есеп беру қалыпты тәжірибеге айналды: енді әлемдегі ең ірі 250 компанияның 96%-ы және әрбір елдегі ең ірі 100 компанияның 79%-ы ресурстарды ұтымды пайдалану туралы есеп жариялайды (2015 жылы – 64%). Міндетті есептілік енгізу мен халықаралық стандарттарды әзірлеудің арқасында 2016–2023 жылдар аралығында мұндай есептердің саны төрт есеге артты, олардың көпшілігін Азия, Еуропа және Солтүстік Америка компаниялары жариялады.

2023 жылы қазба отынға берілетін субсидиялардың көлемі 34,47%-ға қысқарып, 2022 жылғы рекордтық 1,68 трлн АҚШ долларынан 1,10 трлн АҚШ долларына дейін төмендеді. Бұл негізінен энергия бағасының төмендеуіне және COVID-19 пандемиясына байланысты қолдау шараларының аяқталуына байланысты болды.

Соңғы жаңалықтар
17.09.2025 47 0
«ТАҢДАУ» Республикалық қоғамдық сыйлығына байқау басталды!
Толығырақ
14.09.2025 78 0
Игі істер марафоны жалғасуда!
Толығырақ
12.09.2025 3094 0
Ауылдық жерлердегі волонтерлік: кедергілерді қалай еңсеруге болады?
Толығырақ
Әлеуметтік желілерде оқыңыз
Барлық оқиғалармен жаңартыңыз
Спасибо! ваша заявка отправлена